An Evaluation on Alevism and Bektashism Rituals from the Perspective of Anthropology of Religion
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14536895Keywords:
Sociology of Religion, Anthropology, Ritual, Alevism, Bektashism.Abstract
Alevism and Bektashism is one of the most important fields of study as it is a subject that has been on the agenda both in academia and in the popular agenda with its various dimensions in the world and in our country in the last forty years. Alevism and Bektashism, which are dominated by oral culture and do not have a systematic belief structure, can be the subject of academic research as a whole with its belief and memory structure that includes different traditions. Our study focuses on the evaluation of Alevism and Bektashism rituals in terms of anthropology of religion. In this study, Alevism and Bektashism rituals, which are a product of our rich culture before and after Islam, are analyzed in terms of anthropology of religion. Our study focuses on the evaluation of Alevism and Bektashism rituals in terms of religious anthropology and the processes through which the relevant rituals have reached the present day. The main research question of our study: “What cultural and religious influences have shaped the beliefs and rituals of Alevism and Bektashism in the historical process, and how have these influences shown change and continuity in terms of anthropology of religion?”. Our study is not based on a specific region, city or village, but on the rituals that members of Alevism and Bektashism accept as common. The aim of this study is to evaluate the rituals of Alevi and Bektashi culture with the theories and concepts of anthropology of religion and to ensure that these belief systems are properly introduced on scientific platforms. Interpretive and descriptive methods were adopted in our study. The data obtained by analyzing the written materials were evaluated from an objective point of view and content analysis was applied. The beliefs and rituals of Alevism and Bektashism were analyzed with the interpretive ethnographic methods of anthropology, and cultural processes and codes were analyzed in this context. Studies on Alevism and Bektashism generally take a picture of the current situation and present it to the public. However, research through disciplines such as archaeology and anthropology is limited. In conclusion, the study reveals that Alevi and Bektashi beliefs and rituals have been shaped under the influence of various faiths and cultures; however, they are essentially rooted in the religious and ritual practices adopted by the Turks prior to their migration to Anatolia.
References
Aça, Mustafa - Yolcu, Mehmet Ali (ed.). Geçmişten Geleceğe Avrasya. Çanakkale: Paradigma Akademi, 2021.
Akın, Bülent. “Alevi Cem Ritüellerinin Sınıflandırılması Sorunu ve Yeni Bir Sınıflandırma Önerisi”. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. 4/45-61. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018.
Akın, Bülent. “Kudret Kandilinden Bu Deme Cem Ritüelleri-I: Mitik Köken, Teolojik Arka Plan ve Tasavvufî Zeminiyle Geçmişten Günümüze Çerağ/Delil Hizmeti”. SÜREK Alevilik – Bektaşilik ve Kültür Araştırmaları Dergisi 1(2023), 1-18.
Alkır, Yağmur. “Anadolu Türklerinde Ölüm: Defin ve Yas Ritüelleri”. Anadolu Halk Kültüründe İnanış ve Ritüeller. ed. Özlem Güzel. 523-539. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2021.
Arı, Yılmaz. “A Crime against Humanity and the Tragedy of Genocide: An Evaluation That Israel Should Be Sued for State Terrorism against Palestinians”. çev. Mustafa Turan. Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD) 1/2 (Dec. 2023), 445-465. https://doi.org/10.5281/zenodo.10429568
Arı, Yılmaz. “Bir İnsanlık Suçu ve Soykırım Trajedisi: İsrail’in Filistinlilere Uyguladığı Devlet Terör Nedeniyle Yargılanması Gerektiğine Dair Bir Değerlendirme”. Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi 5 (Aralık 2023), 22-44. https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1392165
Arı, Yılmaz. Değişim Sürecinde Alevilikte Dini Otorite (Adıyaman Dedeleri Örneği). Ankara: Berikan Yayınevi, 2020.
Atay, Tayfun. Din Hayattan Çıkar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
Bates, Daniel G. 21. Yüzyılda Kültürel Antropoloji İnsanın Doğadaki Yeri. çev. Suavi Aydın. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
Beydilli, Celal. Türk Mitolojisi Antropolojik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap Yayın, 2004.
Bodrogi, Krisztina Kehl. Kızılbaşlar/ Aleviler. çev. Oktay Değirmenci- Bilge Ege Aybudak. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
Bulut, Alican. “Alevilerin Gündelik Hayatlarını ve İnanç Dünyalarını Şekillendiren Ritüel: Cem”. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi 27 (2023), 192-210.
Coşkun, Hasan. Anadolu Aleviliğinde Dedelik Kurumu. Tokat: Ertem Kafkars Yayınları, 2023.
Çelikel, Gülcan. “Namaz İbadetinin Toplumsal Bütünleştirme Etkisi”. Sultan İlahiyat Araştırmaları Dergisi (SİAD) 2/1 (Haziran 2023), 93- 105. DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.12600556
Çınar, Ali Abbas. “Alevilerde Hızır Kültü ve Ritüelleri”. Milli Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi 16/126 (2020), 63-74.
Dilek, İbrahim. Türk Mitoloji Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2021.
Emiroğlu, Kudret – Aydın, Suavi. Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
Eröz, Mehmet. Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1977.
Eyüboğlu, İsmet Zeki. Anadolu İnançları (Anadolu Üçlemesi-1). İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 1998.
Fığlalı, Ethem Ruhi. Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik. Ankara: Selçuk Yayınları, 1996.
Gökbel, Ahmet. Ansiklopedik Alevi Bektaşi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2019.
Gönç Şavran, Temmuz. “Din Antropolojisi”. Sosyal Antropoloji. ed. Hatice Yaprak Civelek. 140-171. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2021.
Güdü Demirbulat, Özge. “Evlenme ve Düğüne Dair: Anadolu Kültüründe Kutsallaştırılmış Ritüeller”. Anadolu Halk Kültüründe İnanış ve Ritüeller. ed. Özlem Güzel. 423-457. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2021.
Günay, Ünver - Güngör, Harun. Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi. Kayseri: Berikan Yayınevi, 2015.
Gündüz, Ali Osman. “Şamanizm ve Eski Türk İnanç Yapısının Günümüz Anadolusundaki Yansımaları”. II. Uluslararası Türk Kültürü Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. ed. Hüseyin Gönel-Murat Gür 1/1-15. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Basımevi, 2016.
Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. İstanbul: Vadi Yayınları, 1998.
Haviland, William A. vd. Kültürel Antropoloji. çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2008.
James, Wendy. Törensel Hayvan-Yeni Bir Antropoloji Portresi-. çev. Sevda Çalışkan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
Kahraman, Ahmet. “Eski Dinlerde ve İslam’da Oruç”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 10/112-113 (Eylül- Ekim 1971), 318-320.
Kalafat, Yaşar. Doğu Anadolu’da Eski Türk inançlarının Etkisi. Ankara: Berikan Yayınevi, 2010.
Kaplan, Ayten. “Cem Ritüellerinde Kültürel Bellek Oluşturma”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 96 (Aralık 2020), 117-144.
Kaygalak Çelebi, Sonay. “Anadolu Kültüründe Doğum Ritüelleri”. Anadolu Halk Kültüründe İnanış ve Ritüeller. ed. Özlem Güzel. 459-483. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2021.
Kırıcı Tekeli, Ezgi. “Kurban ve Adak Üzerine: Köken, Teoriler ve Ritüeller”. Anadolu Halk Kültüründe İnanış ve Ritüeller. ed. Özlem Güzel. 305-338. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2021.
Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Sözlüğü. Adana: Karahan Kitabevi, 2016.
Korkmaz, Esat. Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. Adana: Ant Yayınları, 2016.
Malinowski, Bronislaw. Büyü Bilim ve Din. çev. Saadet Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1990.
Melikoff, İrene. Hacı Bektaş-Efsaneden Gerçeğe. çev. Turan Alptekin. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları, 2010.
Melikoff, İrene. Uyur İdik Uyardılar (Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları). çev. Turan Alptekin. İstanbul: Cem Yayınevi, 1993.
Ocak, Ahmet Yaşar. Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
Olsson, T. Olsson vd. Alevi Kimliği. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
Sarıkçıoğlu, Ekrem. Din Fenomenolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2011.
Serbes, Ebru. “Göbeklitepe’den Köşk Höyük’e Kafatası Kültü: Nedensellik, İşlevsellik, Psikanaliz”. Harran ve Çevresi Arkeoloji. ed. Mehmet Önal vd. 1/53-64. Şanlıurfa: Şurkav Yayınları, 2019.
Su, Süreyya. Hurafeler ve Mitler-Halk İslamında Senkretizm. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
Şahin, İlkay. “Dinî Hayatın Ritmi: Ritüel ve Müzik”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/2 (Ağustos 2008), 269-285.
Şahin, İlkay. “Dünya Kurmak: Ritüel, Gerçeklik ve Dünya Görüşü”. Kare 9 (2020), 133-166.
Şahin, İlkay. “Ritüelden İnanca Sembolik Bir Yapılanma: Online Alevi Topluluklar”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 2/1 (2019), 7-28.
Turner, Victor. The Ritual Process: Structure and Anti-Structure. Chicago: Aldine Publishing, 1969.
Türkdoğan, Orhan. Alevi Bektaşi Kimliği. İstanbul: Timaş Yayınları, 2004.
Üçer, Cenksu. Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
Yaman Ali. “Alevilikte Toplumsal Kontrol Kurumu: Düşkünlük”. Geçmişten Günümüze Alevi-Bektaşi Kültürü. ed. Ahmet Yaşar Ocak. 203-210. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2009.
Yazıcı, Mehmet. Alevilik. Ankara: Çıra Yayınları, 2011.
Yıldırım, Rıza. Geleneksel Alevilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
Yitik, Ali İhsan. “Oruç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 33/414-416. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
Yüner, Recep. “Alevi Geleneğinde Doğum Ritüelleri”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 10/4 (Aralık 2021), 3794-3817.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 İlyas ÜNLÜ, Hasan COŞKUN
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.