Gasset ve Mengüşoğlu Açısından Yetkin ve Erdemli İnsan Yetiştirmek Bağlamında Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin Değerlendirilmesi

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.18011056

Anahtar Kelimeler:

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli, Gasset, Mengüşoğlu, Eğitim Felsefesi, Öğrenci Profili.

Özet

Yetkin ve erdemli insan yetiştirme ideali ile Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM) öğrenci profilinde bilgi, beceri, eğilim ve değerleri ön planda tutmaktadır. TYMM’nin insana bakışı ruh ve bedenden oluşan insanın bir bütün olarak geliştirilmesi temeline dayanmaktadır. TYMM öğrenci profilinde insana bakışta “ontolojik bütünlük”, bilgiye bakışta “epistemolojik bütünlük” eğitim sürecine bakışta “zamansal bütünlük”, değerlere bakışta ise “aksiyolojik olgunluk” kavramlarını merkeze almaktadır. Bu bağlamda çalışmada, felsefe tarihinde eğitim konusunda maddi ve manevi değerlerini en iyi şekilde bilen ve koruyan, bilim yapan ancak bilimi hayat amacı olarak görmeyen, varoluşunu önceleyen bireyler yetiştirmek olan Gasset’in görüşleri ile insanı aktif olarak yapıp eden, çalışan, eğiten ve eğitilen, değerleri duyan bir varlık olması bağlamında ele alan Mengüşoğlu’nun görüşleri TYMM felsefi perspektifi bakımından ele alınmıştır. Gasset’in önerdiği gibi TYMM’de ontolojik ve epistemolojik içerik olarak kültürün aktarımı, tarihsel süreç içinde hak ve sorumluluklarını bilen, bilmeyi ve öğrenmeyi ülkenin yetkinleşmesi için kullanan insan yetiştirme modelinden bahsedilmektedir. Mengüşoğlu’nun felsefi antropolojisine benzer bir şekilde TYMM, bireylere verilecek eğitimde bireyin biyopsişik varlık yapısındaki yeteneklerini geliştirebilecek değer-erdem-eylem çerçevesinde sunulmakta, bireylerin doğuştan gelen kapasitelerinin yüksek bir düzeye erişmesine odaklanmaktadır. TYMM öğrenci profilinde ve değer-erdem-eylem çerçevesinde ahlaklı, bilge, sorgulayıcı ve vatansever bireyler yetiştirerek yüksek değerlere sahip bir nesil inşa etmeyi hedeflemektedir.

Referanslar

Aktürk, Eyüp. “Okul Ethosu ve Etik Karar Verme”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 14/3 (2022), 1102–1115. https://doi.org/10.26791/Sarkiat.1194599

Ata, Bahri. “Avrupa’nın Öğretmeni José Ortega y Gasset: Peyzaj Pedagojisinden Geleceğin Eğitimine”. Avrupa’nın Öğretmeni José Ortega y Gasset: Peyzaj Pedagojisinden Geleceğin Eğitimine, editör Bahri Ata, 175–211. Ankara: Pegem Akademi, 2018.

Bayraktar, Olcay – Dombaycı, M. Ali. “The Problem of Education between Ontology and Epistemology and the Application of Kierkegaard’s Thought to the Problem”. International Journal of Progressive Education 16/6 (2020), 245–272.

Bulutoğlu, Seval. Türkiye’de Modernleşme Sürecinde Birey Anlayışları: Hermeneutik Bir Yaklaşım. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2015.

Cihan, Mustafa. J. Ortega y Gasset’te İnsan ve Tarih Felsefesi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2010.

Conill, J. Sancho. “Reason in Vital Experience in Ortega y Gasset”. Phenomenology of Life and the Human Creative Condition: Book I – Laying Down the Cornerstones of the Field, editör Anna-Teresa Tymieniecka, 267–277. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1998.

Doğan, Şahin. “Dini Tutumların Oluşmasına Etki Eden Sosyo-Kültürel Faktörler”. Toplum Bilimleri Dergisi 4/8 (2010), 107–126.

Durakoğlu, Abdullah. Felsefenin Temel Sorunları. İstanbul: Tilki Kitap, 2025.

Elkin, Frederick. Çocuk ve Toplum: Çocuğun Toplumsallaşması. Çev. Nazife Güngör. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1995.

Gasset, José Ortega y. “Man the Technician”. History as a System and Other Essays toward a Philosophy of History, çev. Herman Weyl, 87–161. New York: W. W. Norton & Company, ts.

Gasset, José Ortega y. Man and Crisis. New York: W. W. Norton & Company, 1968.

Gasset, José Ortega y. Tarihsel Bunalım ve İnsan. Çev. Neyyire Gül Işık. İstanbul: Metis Yayınları, 1998a.

Gasset, José Ortega y. Üniversitenin Misyonu. Çev. Neyyire Gül Işık. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 1998b.

Gasset, José Ortega y. İnsan ve Herkes. Çev. Neyyire Gül Işık. İstanbul: Metis Yayınları, 2007a.

Gasset, José Ortega y. Kütlelerin İsyanı. Çev. Nejat Muallimoğlu. Ankara: Erguvan Yayınları, 2007b.

Gasset, José Ortega y. Kütüphanecinin Görevi. Çev. Mehmet Türker Acaroğlu. İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2011.

Gasset, José Ortega y. Kitlelerin Ayaklanması. Çev. Neyyire Gül Işık. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.

Gasset, José Ortega y. Sistem Olarak Tarih. Çev. Neyyire Gül Işık. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.

Graham, Thomas. A Pragmatist Philosophy of Life in Ortega y Gasset. Columbia: University of Missouri Press, 1994.

Hartmann, Nicolai. “Almanya’da Yeni Ontoloji Cereyanı”. Çev. Takiyettin Mengüşoğlu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Arşivi Dergisi 1/2–3 (1946), 202–254.

Işık, Neyyire Gül. “Sunuş”. Üniversitenin Misyonu, yazar José Ortega y Gasset, 7–20. İstanbul: Metis Yayınları, 1998.

İbn Sînâ. Tanımlar Kitabı (Kitâbü’l-Hudûd). Çev. Aygün Akyol – İclal Arslan. Ankara: Elis Yayınları, 2013.

Jaume, Andres Luis. “Ortega y Gasset: University, Knowledge and Higher Education”. Literature, Culture and Linguistics in Teaching: Theory and Practice, editör Katarzyna Kozak – Agnieszka Rzepkowska, 65–77. Siedlce: Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, 2016.

Kahraman, Yakup. “Takiyettin Mengüşoğlu’nun Antropoloji Temelli İnsan Anlayışı”. Mavi Atlas 6 (2018), 1–12.

Karaca, M. Semih. “Ortega y Gasset Düşüncesinde Üniversite Sorunu ve Kültür Eğitimi”. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi 2/1 (2016), 154–176.

Kiraz, Sibel. “Kitle, Kültür, Bunalım ve Yabancılaşma”. Mavi Atlas 5 (2015), 126–147. https://doi.org/10.18795/ma.70822.

Kneller, George. Existentialism and Education. New Jersey: John Wiley & Sons, 1964.

Mengüşoğlu, Takiyettin. “Takiyettin Mengüşoğlu ile Söyleşi”. Yayına hazırlayan Arslan Kaynardağ. Felsefecilerle Söyleşiler, 93–117. İstanbul: Elif Yayınları, 1977.

Mengüşoğlu, Takiyettin. Kant ve Scheler’de İnsan Problemi. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2014.

Mengüşoğlu, Takiyettin. İnsan Felsefesi. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017a.

Mengüşoğlu, Takiyettin. “Ontolojik Esaslara Dayanan Felsefi Antropoloji Hakkında Düşünceler”. Hazırlayan İoanna Kuçuradi. Yüzyılımızda İnsan Felsefesi, 21–37. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2017b.

Nacak, İbrahim. “Yaşamdan Düşünceye, Düşünceden İdeale Bir Arayış: Ortega y Gasset”. Temaşa: Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi 15 (2021), 67–85.

Önder, Nilüfer. José Ortega y Gasset’te İnsan ve Toplum. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2010.

Rees, Charlotte vd. “Re-Visioning Academic Medicine through a Constructionist Lens”. Academic Medicine 95/6 (2020), 846–850. https://doi.org/10.1097/ACM.0000000000003109

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM). “Öğrenci Profili”. Erişim 2024. https://tymm.meb.gov.tr/genel-bakis

Yayınlanmış

2025-12-22

Nasıl Atıf Yapılır

Karadağ, N., & Eroğul, N. (2025). Gasset ve Mengüşoğlu Açısından Yetkin ve Erdemli İnsan Yetiştirmek Bağlamında Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin Değerlendirilmesi. Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD), 3(2), 182–201. https://doi.org/10.5281/zenodo.18011056