İbn Hacer’in Moğultay’a Yönelttiği Eleştiriler Özelinde Hadis Şerhçiliğinde Tenkit
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.12518943Anahtar Kelimeler:
Hadis Şerhçiliği, İbn Hacer, Moğultay b. Kılıç, Fetḥu’l-bârî, et-TelvîḥÖzet
Hadis şerhçiliği, rivayetlerin isnad ve metin açısından analiz ve yorumlanmasına dair bilgi birikiminin oluşumuna katkıda bulunan; bu müktesebatı tahkik, tenkit ve ikmâl yöntemleriyle değerlendirerek kâmil şerh metinlerinin meydana gelmesini sağlayan ilmî bir süreçtir. Bu süreç içerisinde âlimlerin önceki dönemde yapılan çalışmalara eleştirel yaklaşımları metne katkı sağlayarak alanın gelişmesine ve ilerlemesine vesile olmuştur. Bir alanda eleştirinin varlığının tespit edilmesi, o alanın güncel ve geçerliliğini koruyan bir ilim dalı olduğunu gösteren delillerdendir. Eserinde önceki dönem şârihlerinden alıntılar yapan ve atıfta bulunduğu âlimlerin görüşlerine birtakım tenkitler yönelten müelliflerden birisi de İbn Hacer’dir. Bu çalışmada İbn Hacer’in Fetḥu’l-bârî şerhinde Memlûkler dönemi Hanefî hadis şârihleri arasında yer alan Moğultay b. Kılıç’tan yaptığı iktibaslar analiz edilmiştir. Bu analizler sonucunda Moğultay’dan yaptığı alıntılarda eleştirel kimliğinin daha ön plana çıktığı görülmüştür. İbn Hacer’in yaptığı bu eleştiriler ana kaynak kontrolü ve mukayeseli okumalar yolu ile değerlendirilerek haklılık payı yüksek, haklı olduğu tartışmalı ve değerlendirme yapılamayan eleştiriler olarak üçe ayrılmıştır. Bunlar üzerinden hadis şerhçiliğinde tenkit konusu İbn Hacer ve Moğultay örneklemi üzerinden ortaya konmaya çalışılmıştır.
Referanslar
Ahmed Muhtâr Ömer. Muʿcemü’l-lüġati’l-ʿarabiyyeti’l-muʿaṣıre. ʿAlemü’l-Kütüb, 1429.
Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd el-. ʿUmdetu’l-ḳârî şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 25 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, bt.
Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed el-Hatîb el-. el-Esmâʾü’l-mübheme fi’l-enbâʾi’l-muḥkeme. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1417.
Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed el-Hatîb el-. Târîḫu Baġdâd. Beyrut: Daru’l-Garbi’-İslamiyye, 1422.
Bekrî, Ebû Ubeyd el-. Muʿcemü me’staʿcem min esmâʾi’l-bilâd ve’l-mevâżiʿ. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1403.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn el-. es-Sünenü’l-kübrâ. nşr. Muhammed Abdülkadir Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed el-. Müsnedü’l-Bezzâr. nşr. Âdil b. Saʿd. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-ʿUlûm ve’l-Hikem, 1430.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed el-. Ḫalḳu efʿâli’l-ʿibâd. nşr. Fehd b. Süleyman. Riyad: Dârü Atlasi’l-Hadrâʾ, 1426.
Çakan, İsmail Lütfi. Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları (Muhtelifü’l-hadis ilmi). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2013.
Ebû Mûsâ el-İsbehânî, Muhammed b. Amr. el-Mecmaᶜu’l-muġîs fî ġarabeyi’l-Kur’ân ve’l-Ḥadîs̱. nşr. Abdülkerim el-Azbavî. 3 Cilt. Mekke: Camiatu Ümmi’l-Kurâ, ts.
Gürânî, Şemseddin Ahmed b. İsmâil el-. el-Kevserü’l-cârî ilâ riyâzi ehâdîsi’l-Buhârî. 11 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1429.
Humeydî, Muhammed b. Fütûh el-. el-Cemʿ beyne’ṣ-Ṣaḥîḥayn. nşr. Alî Hüseyin el-Bevvâb. 4 Cilt. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 1419.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. nşr. Abdülaziz b. Abdullah b. Abdurrahman b. Bâz, Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Muhibbüddin el-Hatîb. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Maᶜrife, 1379/1960.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalânî. Taġlîḳu’t-taᶜlîḳ. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1405.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânü’l-ᶜArab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sadr, 1414.
İbn Saᶜd, Ebû Abdillâh Muhammed. eṭ-Ṭabaḳâtü’l-kübrâ. nşr. ’Muhammed Abdulkadir ᶜAta. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-ᶜİlmiyye, 1410.
İbn ʿUyeyne. Tefsîru Süfyân b. ʿUyeyne. (nşr. Ahmed Sâlih Muhâyirî. Riyad: Mektebetu’l İslamiyye, 1403.
İbnü’l-Mülakkın, Ebu Hafs Sirâceddin Ömer b. Ali b. Ahmed. et-Tavżîḥ li-şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. 36 Cilt. Dimeşk: Daru’n-Nevâdir, 1429.
Kirmânî, Şemseddin Muhammed b. Yûsuf el-. el-Kevâkibü’d-derârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İhyâi Turasi’l-Arabî, 1401.
Makdisî, Ebû Abdillâh Ziyâüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Ahmed el-. es-Sünen ve’l-aḥkâm ʿani’l-Muṣṭafâ ʿaleyhi efḍalü’ṣ-ṣalâti ve’s-selâm. Suudi Arabistan: Dâru Mâcid el-Asîrî, 1425.
Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdillah Alâüddîn. et-Telvîh fî şerhi’l-Câmiʿi’s-sahîh li’l-Buhârî. İngiltere: Britanya Müzesi, 393b-558a.
Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdillah Alâüddîn. et-Telvîh fî şerhi’l-Câmiʿi’s-sahîh li’l-Buhârî. Pakistan: Pakistan Kütüphaneleri, 0b-242a.
Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdillah Alâüddîn. et-Telvîh fî şerhi’l-Câmiʿi’s-sahîh li’l-Buhârî. İngiltere: Britanya Müzesi, 242b-393a.
Mübârekfûrî, Muhammed b. Abdurrahman b. Abdurrahîm el-. Tuḥfetü’l-aḥveẕî bi-şerḥi Câmiᶜi’t-Tirmiẕî. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ᶜilmiyye, 1410.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. 8 Cilt. Beyrut: Dârül-Cîl, 1334.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed en-. ʿAmelü’l-yevm ve’l-leyle. nşr. Fârûk Hamâde. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân et-. el-Muʿcemü’l-evsaṭ. nşr. Ebû Muʿâz Târık b. ʿAvdillah - Ebu’l-Fazl Abdülmuhsin b. İbrahim. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Harameyn, 1416.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed et-. Sünenü’t-Tirmiẕî. nşr. eş-Şeyh Halîl Meɔmûn Şîhâ. Beyrut: Dârü’l-Maᶜrife, 1423.
Turhan, Halil İbrahim. “Biyografi Yazım Tarihinde İbn Hacer: Müstekar/İdeal Metinlerin Oluşumu”. İslam İlim Geleneğinde İbn Hacer el-Askalânî Bir Memlük Alimi Portresi. ed. Sezai Engin - M. Fatih Yalçın. Siyer Akademi, 2021.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Ali Ramazan Arif, Halil İbrahim Turhan
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
