İbn Battûta’nın (ö. 770/1368-69) Seyahatnâmesi’ne Göre Anadolu’da Hadis-Sünnet Kültürü
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.11223237%20Anahtar Kelimeler:
Hadis, Sünnet, İbn Battuta, Seyahatname, KültürÖzet
İbn Battûta (ö. 770/1368-69), 14. yüzyılda yaşamış Müslüman bir seyyahtır. Otuz yıl süren gezileri esnasında otuzlu yaşlarında iken Anadolu’ya da uğramış, burada üç-dört ay kalmış, çoğunlukla halkla iç içe bir şekilde; tekke, zaviye, dergâhlarda konaklamış ve halkın din ile ilgili bilgi, görgü ve adetlerini kaydetmiştir. Her gittiği yerde, öncelikle oranın dini ve kültürel yaşantısına dikkat etmiştir. Karşılaştığı ilmi ve kültürel durumları, kendi bilgi birikimiyle değerlendirmiştir. Yaşadığı coğrafya ve o ana kadar öğrendiği dini ilimler, olayları değerlendirmede kendisinin temel aldığı yönler olmuştur. Bir seyyah açısından içinde bulunduğu bakış açısı, kültürle mezcedilmiş bir fotoğrafı ortaya koymuştur. Bu makalede, Seyahatnâme kitabındaki bilgilerden hareketle Anadolu insanının ilmi ve kültürel durumu tespit edilmiştir. Yapılan çalışma neticesinde, Anadolu insanının günlük hayatta yapageldiği birçok olayın sünnet kültürü temelli olduğu anlaşılmıştır. Ancak yapılan amellerin sünnetteki dayanağı büyük oranda halk tarafından bilinmediği görülmüştür. Günlük hayatta uygulanan hal ve davranışların, meselenin delilini bilme açısından asli köklerinden koparılmış, lakin uygulama muhtevası, kültürel olarak dini boyutlu olduğu, en azından ilahi bir karşılığının olacağı düşüncesiyle yapılagelmiştir. Anadolu’da yaşanan dini ve kültürel durumun, bazı örneklerde dinleştirilmiş kültür, bazılarında ise kültürleştirilmiş din olduğu tespit edilmiştir. Ancak her iki yön açısından düşünüldüğünde ortak noktanın, dinin, özellikle sünnet kültürünün insanımızın pusulası olarak hayatına yön verdiği anlaşılmıştır. Bu noktalar itibariyle bakıldığında, Seyahatnâme literatürünün, özelde İbn Battûta’nın yazdığı eserin Anadolu açısından zengin bir içeriğe sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Makalede, örneklem yöntemi kullanılmış, her bir örneğin dini ve kültürel temelde hangi noktada olduğu, sıhhat durumu belirlenmiş; her hal, düşünce ve eylemin, temel sabitelerle mukayesesi yapılmıştır.
Referanslar
Acarlıoğlu, Ahmet. “Hz. Peygamber Döneminde Başörtüsü”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (Bahar 2018), 47-67.
Apaydın, H. Yunus. “Tesettür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/538-543. 46 Cilt. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
Arı, Yılmaz. Değişim Sürecinde Alevilikte Dinî Otorite: Adıyaman Dedeleri Örneği. 1. baskı, Ankara: Berikan Yayınları, 2020.
Arı, Yılmaz. “A Crime against Humanity and the Tragedy of Genocide: An Evaluation That Israel Should Be Sued for State Terrorism against Palestinians”. çev. Mustafa Turan. Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD) 1/2 (Dec. 2023), 445-465. DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.10429568
Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları. İstanbul: Hadisevi Yayınları, 2006.
Azizova, Elnure Azizova. Hz. Peygamber Döneminde Çalışma Hayatı ve Meslekler. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Camiu’s-Sahîh. nşr. Muhibbüddin el-Hatib. 4 Cilt. Kahire: Matbaa-i Selefiyye, 1400/1980.
Buhârî. et-Tarihu’l-Kebîr. nşr. Şeyh Mahmud Muhammed Halil. 8 Cilt. Haydarabad: Dairetü’l-Maarifi’l-Osmaniyye, ts.
Çağrıcı, Mustafa. “Misafir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/171-172. 46 Cilt. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
Çetin, Abdülbaki. “Aydınoğlu Mehmet Bey’e Sunulan Tezkiratü’l-Evliya ve Kısasu’l-Enbiya Tercümeleri Üzerine”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 55 (2016), 59-92.
Çetin, Abdülbaki. “On Dördüncü Yüzyıla Ait Anonim Hadis Kitabı Olarak Bilinen Türkçe Eser Üzerine”. Türkiyat Araştırmalar Dergisi 19 (2006), 109-123.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Kitabü’s-Sünen. thk. Muhammed Avvâme. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetür-Reyhan, 1998.
Efendioğlu, Mehmet. “Süheyb b. Sinan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/476-477. 46 Cilt. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
El-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud. 3 cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
Et-Taberî, Muhammed b. Cerir b. Yezid b. Kesir Ebu Cafer. Camiü’l-beyan fî te’vili'l Kur'an. thk. Abdullah bin Abdü’l-muhsin et-Türki. 26 Cilt. Kahire: Darü’l-Hicr, 2001.
Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Salih Tuğ. Ankara: İmaj Baskı, 2003.
Işık, Emin. “Fetih Suresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/456-457. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
İbn Battûta Tanci, Ebu Abdullah Muhammed. İbn Battûta Seyahatnâmesi. çev. A. Sait Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2023.
İbn Hacer, Ebû'l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed bin Alî binMuhammed. Takribu’t-Tehzib. thk. Muhammed Avvame. Suriye: Daru’r-Reşid, 1986.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Kitabü’s-Sikat. 9 Cilt. Haydarabat: Dairetü’l-Maarifi’l-Osmaniyye, 1973.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen-ü İbn Mâce. thk. Şuayb Arnavut. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1430/2009.
İbnü’l-Esîr, İzzeddin. Üsdü’l-Gabe Fi Ma’rifeti’s-Sahabe. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud. 8 cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
Kapar, Mehmet Ali. “İki Seyyah Bir Kültür: Broquiere ve İbn Battûta Seyahatnâmelerine Göre Türklerde Yemek Kültürü”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 41 (2019), 427-444.
Keçiş, Murat- Öztürk, Canan. “XIV. Yüzyılın İlk Yarısında Anadolu İslam’ına Dair Gözlemler: İbn Battûta Örneği”. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA) 6 (Aralık 2021), 71-82.
Kıran, Özgür (ed.). Sosyal Bilimciler Gözüyle Sinop. Ankara: Berkan Yayınevi, 2018.
Kur’an-ı Kerim Meali. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 7. Basım, 2010.
Merçil, Erdoğan. “Aydınoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/239-241. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc Müslim. el-Câmiu’ṣ-Saḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
Nesâî, Ahmed b. Şuayb Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Sinan Ebu Abdurrahman. Amelü’l-Yevm ve’l-Leyle. thk. Fâruk Hamâde. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1406/1986.
Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim. Müstedrek ale’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkadir Ata. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
Ok, Betül. İbn Batuta Seyahatnâmesi: Sosyolojik Bir Çözümleme. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Özafşar, Mehmet Emin vd. (ed.). Hadislerle İslam. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
Özkan, Mustafa. “Fetih Suresi Bağlamında Siyer-Tefsir İlişkisi”. Siyer Araştırmaları Dergisi 5 (Ocak-Haziran 2019), 245-252.
Refik, Ahmet. “Osmanlı Devrinde Rafızilik ve Bektaşilik”, Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası, İstanbul, 1932.
Rençber, Fevzi. Sinop’ta Türk-İslam Medeniyetinin Sembol İsmi: Sarı Saltuk (Saltuk et-Türkî). Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD), 1/1 (Dec. 2023), 48–57.
Sönmez, Mehmet Ali. “ Ebü’z-Zübeyr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/355. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
Şeker, Mehmet. İbn Battuta’ya Göre Anadolu’nun Sosyal-Kültürel ve İktisadi Hayatı İle Ahilik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
Şener, Mehmet. “Avret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/125- 126. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Şenol, Şule Soyal. “Mülk Sûresi’nin Fazileti İle İlgili Rivayetler ve Değerlendirilmesi”. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2018), 414-445.
Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemü’l-Kebîr. thk. Hamdi Abdulmecid es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1993.
Taberânî. el-Mu’cemü’l-Evsât. thk. Ebu Muaz Tarık b. Avdullah b. Muhammed. Kahire: Daru’l-Haremeyn, 1995.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Kitabü’s-Sünen. thk. Muhammed Nasirüddin Elbani. Riyad: Mektebetü’l-Mearif, 1986.
Topaloğlu, Bekir. “Nebe’ Suresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/470. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 8 Cilt. İstanbul: Çelik Şura Yayınları, ts.
Yılmaz, Hasan Kamil. “Bilâl-i Habeşî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6/152. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi ve Usulü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2010.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Muhammed Karaca, Mustafa Öztoprak
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
