Tevhîd İnancı Bağlamında Halîfe Kavramı

Abstract

Kur'an ve Sünnet'e göre İslâm, sosyal hayatla ilgili bir dindir. Allah'ın ve Peygamber'in bu dinin sosyal yapısına verdiği önem inkâr edilemez. Peygamber'in vefatından sonra Ebû Bekir, devlet işlerini yürütmek üzere onun halîfesi olmuştur. Ancak insanlar için durum böyle olsa da her şeyin yaratıcısı olan Allah (c.c.) için böyle bir şey söylemek ne aklen ne de naklen mümkün değildir. Âdem ve soyunun yeryüzünde halife olduğu kesin olmakla beraber kimin halifesi olduğunu kesin olarak söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak âlemlerden müstağni olan Allah’ın halifeye/vekile ihtiyacı yoktur. Allah’ın halifesi şeklinde bir ifadeye ne bir ayet ne de sahih herhangi bir hadiste rastlanmaktadır. Allah’ın temsil edilebilir bir varlık olarak algılanması Hz. İsa’yı en karne olmuş (Allah’ın oğlu) biçimi olarak gören Hristiyanlara ait bir görüş olabilir. İnsan ancak insana veya kendisinden önce yeryü zünde hüküm süren yine kendisi gibi iradi varlık olan cinlere temsilci/halife olabilir. Ontolojik denge açısından eşitliğe sahip olmayan insanla Allah arasında müşterek bir vekâlet sistemi asla yoktur. O halde Allah’ın vekil/halife edinmesinden söz etmek ne naklen ne de aklen asla mümkün değildir. Yeryüzünde halife olan insan için en yüksek makam kendisini yoktan var eden Allah’a kul olmaktır. Son peygamber Hz. Muhammed Allah’ın halifesi değil kulu ve elçisi iken nasıl olur da onun ümmeti Allah’ın halifesi olabilir. Ayrıca Allah’ın temsilcisi olarak görülen insan, ne özgür bir iradeye sahip olabilir ne de yapıp ettiklerinden dolayı sorgulanabilir. Çünkü yapıp ettikleri Allah adına, Allah’ı temsilendir! Bu ise kabul edilebilir bir durum değildir.