İslam Hukuku Açısından Soru Sormanın Hükmü Ve Sorumluluk Oluşturacak Soru Sorma Meselesi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10326142Anahtar Kelimeler:
İslam Hukuku, Hüküm, Sorumluluk, Soru SormaÖzet
Soru sorma insanlık tarihi kadar eskiye dayanır. Soru sormanın bu kadar uzun bir geçmişe sahip olması insandaki merak duygusundan kaynaklanır. Sahip olduğu merak duygusunu tatmin etmek için insan, gözünü açtığı günden bugüne kadar gördüğü, şahit olduğu her şeyi sorgular. Bu durum hem pratik hayat için hem de genelde bütün bilimler özelde ise araştırma konumuz olan Temel İslam Bilimleri için de aynı şekilde söz konusudur. Dini metinlerde de insandaki bu merak olgusunu tatmin edecek pek çok soru örnekleriyle karşılaşmak mümkündür. Soru sormak temelde teşvik edilen bir aktivite olmakla birlikte her zaman olumlu ve kabul edilebilir sonuçlara yol açtığı söylenemez. Biz bu araştırmamızda soru sormanın İslam hukukunda nasıl ele alındığı, olumlu/teşvik edilen soru örnekleri, olumsuz (mekruh ve haram) soru örnekleri, bu tür soru örneklerinin hukukî alana etkisi gibi konulara değindik. Öncelikle soru sormanın kavramsal çerçevesini, Kur’ân ve sünnette soru ile ilgili bilgileri ele aldık. Daha sonra soru sormanın hükmü ile ilgili bilgileri derledik. Burada öncelikle soru sormanın uygun görüldüğü durumları vacip, müstehap ve mübah şekilleri ile inceledik. Son olarak soru sormanın hoş karşılanmadığı veya yasaklandığı durumları ele adık. Bu bilgilerden hareketle soru sormanın uygun görülmediği durumlardaki genel nitelikleri maddeler halinde özetledik. Sonuç olarak soru sormanın İslam’ın teşvik etttiği ve önemsediği bir bilgi elde etme yolu olduğu ve soru sormanın yasaklandığı durumların az ve çeşitli sebeplere dayandığı görülmektedir.
Referanslar
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
Ali Haydar Efendi, Hocaeminefendizade. Dürerü’l-hükkam şerhu Mecelleti’l-ahkam. çev. Raşit Gündoğdu, Osman
Erdem. 4 Cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2016.
Cürcânî, Ali b. Muhammed Seyyid Şerif. Mu’cemu’t-Tarifât. Daru’l-Fazile, 2004.
Dağdeviren, Alican. Kur’an-ı Kerim’de Sorular ve Cevaplar. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2002.
Ebu’l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsâ el-Kefevî. Külliyyât. thk. Adnân Dervîş, Muhammed Mısrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
Erdoğan, Mehmet. İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: MÜİF Yayınları, 1990.
Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. Beṣâʾiru ẕevi’t-temyîz fî leṭâʾifi’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kahire: el-Meclisü’l-e’lâ li’ş-şuûni’l-islâmiyye, 1973.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Müstasfâ fî ʿilmi’l-usûl. thk. Muhammed
Abdusselâm Abduşşâfî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Mustafa
Abdülkādir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
Hatîb el-Baġdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih. thk. Ebû Abdurrahman Adil b. Yusuf el-
Garazî. Suudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî, 1421.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk.
Muhammed Fuâd b. Abdilbâkī. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1379.
İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Sıyânetü Sahîhi Müslim mine’l-ihlâli (haleli) ve’l-ġalat ve himâyetühû mine’l-iskâti ve’s-sakat. thk. Muvaffak Abdullah Abdulkâdir. Beyrut: Dârul-Garbi’l-İslâmî, 1408.
İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. Ḥilyetü’l-evliyâʾ ve ṭabaḳātü’l-asfiyâʾ. Mısır: Matbaatu’s-Sa’âde, 1974.
İzzüddîn b. Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz b. Abdisselâm b. Ebi’l-Kāsım es-Sülemî ed-Dımaşkī.
Kavâʿidü’l-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm. thk. Tahâ Abdurrauf Saʻd. Kahire: el-Mektebetü’l-Külliyati’l-Ezheriyye, 1991.
Karadaş, Esmagül. Kur’an-ı Kerim’de Hz. Peygamber’e Sorulan Sorular ve Cevaplar. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. İrşâdü’s-sârî lişerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 Cilt. Mısır: Matbaatu’l-Kübra el-Emîriyye, 1323.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. Kahire: Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1964.
Mâcid, Abdusselam İbrahim Mecid. “Ahkamu’s-Suâl fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye”. Mecelletü Ebhasi Külliyeti’t-Terbiyeti’l-Esasiyye 4/2 (2006), 127-151.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Teʾvîlâtü’l-Kurʾân. thk. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2007.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn. Beyrut: Daru Mektebeti’l-Hayat, 1986.
Öz, Mustafa. “Necde b. Âmir”. TDV İslam Ansiklopedisi. 32/484-485. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Pala, Ali İhsan. İslam Hukuk Metodolojisinde Emir ve Yasakların Yorumu. Ankara: Fecr Yayınları, 2009.
Râzî, Ebu Abdillah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. et-Tefsîrü’l-kebîr. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ el-Himyerî. el-Muṣannef fi’l-ḥadîs̱. thk. Habîburrahman el-A‘zamî. Beyrut: el-Mektebetü’l- İslamî, 1983.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgānî. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1431.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1993.
Seven, Şuayip. “Hz. Peygamber’e Soru Sorma Yasağı - Tarihi Gerçekliği, Mahiyeti ve Hikmeti”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/1 (2020).
Sübkî, Mahmud Muhammed Hattab. el-Menhelü’l-azbi’l-mevrûd şerhu Süneni Ebî Davud. thk. Emin Mahmud Hattâb. Kahire: Matbaatu’l-İstikame, 1351.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el-Eşbâh ve’n-nezâʾir fî kavâʾid ve fürûʿi fıkhi’ş-Şâfiʿiyye. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
Şâban, Zekiyüddin. Usûlü’l- fıkhi’l-islâmî. Beyrut. Beyrut: Metabiu’ daru’l-kutub, 2. Basım, 1971.
Şakir Hanbelî. Fıkıh Usûlü. çev. Mustafa Yıldırım. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2010.
Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Muvâfaḳāt. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b.
Hasen, Âlu Selmân. Mısır: Darü İbn Affan, 1997.
Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-
Selefî. Kahire: Mektebetü İbni Teymiyye, 1994.
Tuncel, Muhammed Baki. Gereksiz Soru Sormayı Yasaklayan Rivayetlerin Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
Turşak, Musa. “Âyet ve Hadislerdeki Soru Kalıplarının Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Pamukkale
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2020), 1231-1253.
Uzun, Ertuğrul. Hukuk Göstergebilimi. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2007.
Yıldırım, Abdulkadir Şener, Cemal Sofuoğlu, Mustafa. Yüce Kur’an ve Tefsirli Meâli. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2020.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 ULUSLARARASI DORLİON AKADEMİK SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ (DASAD) ISSN: 2980-2806
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
