Vakf Prensibini Benimseyen Usûlcülerde Emir Ve Nehyin Delaleti: Bâkıllânî Örneği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10397417Anahtar Kelimeler:
Fıkıh Usûlü, Emir, Nehiy, Vakf, Fevr, Tekrar, BâkıllânîÖzet
Bu makalede, Bâkıllânî'nin emir ve nehyin delaletini ele alma şekli, özellikle Vâkıfıyye perspektifinde değerlendirilmiştir. Usûl âlimleri arasında emir ve nehiy konusunda çeşitli görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Bu farklılıklar, emrin doğrudan icâba delalet edip etmediğine, emredilen fiilin fevr veya terâhîye yorulup yorulmayacağına dair meseleleri içermektedir. Kimi usûl âlimleri, bir emrin doğrudan icâba yorulması gerektiğini avunurken diğerleri ise emrin nedbe delalet ettiğini ifade eder. Emrin zaman açısından esnekliği ve tekrarı konusunda da çeşitli görüşler mevcuttur. Bâkıllânî, genellikle emir ve nehyin delaletinde vakf prensibini benimseyerek diğer usûl bilginlerinden farklı bir yaklaşım sergilemiştir. Ancak, onun bu tavrı emir ve nehyin tüm konularında sürekli bir tutum oluşturmamaktadır. Bu makale, vakf prensibini benimseyen usûl âlimlerinin Bâkıllânî örneği üzerinden homojen bir yapı oluşturmadığının fark edilmesine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Bu nedenle, makalede Bâkıllânî'nin görüşlerine odaklanılmış ve vakf prensibini benimsemeyen diğer usûl bilginlerinin görüşleri sadece gerektiğinde ve tartışmalı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmada, Usûl bilginleri içinde öne çıkan ve Vâkıfıyye olarak bilinen akımın temsilcilerinden kabul edilen Ebû Bekr el-Bâkıllânî'nin emir ve nehyin delaletine yönelik yaklaşımı incelenmiştir. Vâkıfıyye ekolünü benimseyen Usûl bilginleri genellikle "karinelere önem verme" ve "kesin yargı içeren kurallara mesafeli durma" gibi bir tavır sergilemişlerdir.
Referanslar
ʻAdil ʻAṭṭâfî. el-Emru ʻinde’l-Uṣûliyyîn beyne’l-sîgati ve’l-maʻna. Biskrâ: Camiʻâtü Muhammed Ḫayḍar, Doktora Tezi, 2013.
Âmidî, Seyfüddîn. el-İḥkâm fî uṣûli’l-aḥkâm. 4 Cilt. Riyad: Darü’s-Samî, 2003.
Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân. İḥkâmü’l-fuṣûl fî aḥkâmi’l-uṣûl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1989.
Bâkıllânî, Ebû Bekr Tayyîb b. Muhammed. et-Taḳrîb ve’l-irşâdü’s-saġîr. thk. Abdulhamid Ebû Zuneyd. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1998.
Basrî, Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Alî b. Tayyîb. el-Muʿtemed fî uṣûli’l-fıḳh. thk. Muhammed Hamidullah. 2 Cilt. Dımaşk, 1964.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. el-Fuṣûl fi’l-uṣûl. 4 Cilt. Kuveyt: Vizaretu’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islamiyye, 2. Basım, 1994.
Ceylan, Mehmet Nezir. Bâkıllânî’nin Et-Takrîb Ve’l-İrşâdü’s- Sağîr adlı eserinde Emir ve Nehiy. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
Cici, Recep. “İsnevî’nin Usûl Düşüncesinde Emir ve Nehiy”. İslam Medeniyeti Araştırmalar Dergisi 5/2 (2020), 171-202.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî. el-Burhân fî uṣûli’l-fıḳh. thk. Abdulâzîm ed-Dîb. 2 Cilt. Katar: Camiʻatü’l-Katar, 1399.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî. Kitabü’t-Telḫîṣ fî uṣûli’l-fıḳh. thk. Abdullah Cüvelim en-Nübalî-Beşir Ahmed el-Ömerî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Beşairi’l-İslâmiyye, 1996.
Çöklü, Ramazan. Fıkıh Usûlü Kelâm İlişkisi Hicrî 4. Asır Usûlcülerinin Âm Lafızlarla İlgili Yaklaşımlarının Tahlili (Cessâs, Bâkıllânî ve Kadî Abdülcebbâr Mukayesesi). Ankara: Fecr, 2022.
Dağ, Zuhal. İslam Hukuk Usûlünde Emir ve Nehiy Sîgalarının Zıtlarına Delaleti. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
Debûsî, Ebû Zeyd Abdullāh. Taḳvîmü’l-edille fi’l-uṣûl. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2001.
el-Ensârî Zekeriya. el‐Hudûdu’l‐enîka. Beyrut: Daru’l‐fikri’l‐muasır, 1411.
Erkoç, Tuba. Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin Emir Ve Nehiy Hakkındaki Görüşleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
Ferid Abdurrahman. Ṣîgatü’l- emr ve delaletühü ʻale’l-fevr. Şebeketü’l-Alukah, 2012.
Ferrâ, Ebû Ya’lâ Muhammed b. el-Hüseyn. el-ʿUdde fî uṣûli’l-fıḳh. 5 Cilt. Riyad, 1993.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Menḫûl min taʻlîḳāti’l-uṣûl. thk. Muhammed Hasan Heyto. Dımaşk: Darü’l-
Fikr, 1980.
Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. el-Müstaṣfâ min ʿilmi’l-uṣûl. thk. Hamza b. Züheyr Hafız. 4 Cilt. Medine, 1413.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. el-Müstaṣfâ min ʿilmi’l-uṣûl. thk. Hamza b. Züheyr Hafız. 4 Cilt. Medine, 1413.
Güman, Osman. “Fıkıh Usulü Geleneğinde Farklı Bir Tavır: Tevakkuf”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (Temmuz 2012), 139-173.
İbn Berhân, Ebü’l-Feth. el-Vüṣûl ile’l-uṣûl. thk. Abdulhamid Ebû Züneyd. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Maarif, 1984.
İsfahânî, Ebü’s-Senâ Şemsüddîn. Beyânü’l-Muḫtaṣar=Şerḥu Muḫtaṣarı İbni’l-Ḥâcib. thk. Muhammed Mazhar Beka. Mekke, 1986.
Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şehâbüddîn. Şerḥu Tenḳīḥi’l-fuṣûl. Beyrut: Darü’l-Fikr, 2004.
Kelvezânî, Ebü’l-Hattâb. et-Temhîd fî uṣûli’l-fıḳh. thk. Müfid Muhammed Ebû Amşe. 4 Cilt. Cidde: Darü’l-Medeni, 1. Basım, 1985.
Orazov, Orazsahet. İslam Hukuk Metodolojinde İmam Serahsî’ye Göre Emir ve Nehiy. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
Öğüt, Salim. “Emir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/119-121. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Pala, Ali İhsan. İslam Hukuk Metodolojisinde Emir ve Nehyin Yorumu. Erzurum: Atatürk Üniverstesi Sosyal Bilimler Enstütisi, Doktora, 2003.
Rafiʻ b. Ṭahâ. el-Emru ʻinde’l-Uṣûliyyîn. Dımaşk: Darü’l-muhabbe, 2007.
Râzî, Ebû Abdillah Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. el-Maḥṣûl fî ʿilmi ʿuṣûli’l-fıḳh. thk. Taha Cabir Feyyaz el-Alvânî. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1992.
Semʻânî, Ebü’l-Muzaffer. Ḳavâṭıʿu’l-edille fi’l-uṣûl. thk. Abdullah Hafız Ahmed el-Hükmî. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe, 1998.
Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn. Mîzânü’l-uṣûl fî netâʾici’l-ʿuḳūl. thk. Abdülmelik Abdurrahman es-Sa‘dî. Bağdat: Vezaratü’l-
Evkâf ve’ş Şuûni’d-Diniyye, 1987.
Serahsî, Ebû Bekr. Uṣûlü’l-fıḳh (Uṣûlü’s-Seraḫsî). thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgānî. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-mâʻrife, 1973.
Şîrâzî, Ebû İshâk. et-Tebṣıra fî uṣûli’l-fıḳh. thk. Muhammed Hasan Heyto. Dımaşk: Darü’l-Fikr, 1980.
Şîrâzî, Ebû İshâk. Şerḥu’l-Lümaʿ. thk. Abdülmecid Türki. Beyrut: Daru’l- Ġarbi’l-İslâmî, 1988.
Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım. Esâsü’l-belâġa. thk. Muhammed Basîl. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1998.
Zerkeşî, Bedrüddîn. el-Baḥrü’l-muḥîṭ fî uṣûli’l-fıḳh. 6 Cilt. Kuveyt: Darü’l-Kûfe, 2. Basım, 1992.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Mehmet Nezir Ceylan
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
