Konyalı Mehmed Vehbi Efendi’nin Nübüvvet Anlayışı
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10246122Anahtar Kelimeler:
Kelam, Konyalı Mehmed Vehbi Efendi, Akâid, Nübüvvet, PeygamberlikÖzet
Konyalı Mehmed Vehbi Efendi Osmanlı’nın son dönemi ile Cumhuriyetin ilk dönemlerine şahitlik etmiş, medreselerde hocalık yapmış önemli bir fikir ve siyaset adamıdır. Tefsir, Hadis ve Kelâm gibi İslami ilimlere ait birçok alanda eserler veren Mehmed Vehbi Efendi’nin böyle bir geçiş döneminde yaşamış olması ile hayatının bir bölümünde siyasetle ilgilenip mebusluk yapması onun İslami konulardaki düşüncelerini önemli hale getirmektedir. Mehmed Vehbi Efendi’nin yaşadığı dönem pozitivizm ve materyalizm gibi akımların İslam dinine karşı saldırılarının yoğun olduğu bir dönemdir. Bu makalede Mehmed Vehbi Efendi’nin Kelâm ilminin bir konusu olan Nübüvvet meselesindeki görüşleri ele alınmış, konuyu nasıl savunduğu dile getirilmiş ve diğer âlimlerden farklı veya benzer görüşleri ortaya konulmuştur. Çalışma yapılırken yazarın kendi yazdığı eserlerden ve fikirlerinden hareketle betimsel ve bulgusal araştırma tekniğinden faydalanılmış, doküman analizi yapılmıştır. Ayrıca savunduğu fikirlerinden hareketle onun gelenekçi ve modernistlik arasında hangi çizgide olduğunun ortaya çıkarılması bu çalışmada amaç edinilmiş; bu bağlamda Mehmed Vehbi Efendi’nin geleneksel İslam anlayışında bir âlim olduğu ve Mâtürîdî akâidini savunan bir müellif olduğu tespitine varılmıştır.
Referanslar
Adıvar, A. Adnan. Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1982.
Ahmed İbn Hanbel. Müsned, thk. Şuayb el-Arnavûd, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Baskı, 2001, I-XXVII.
Altıntaş, Ramazan. Konya’lı Mehmet Mehmed Vehbi Efendi ’nin (1862-1949) Kelami Yönü, Şehir ve Alimleri Sempozyumu Konya 11-12 Kasım. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Kültür Yayınları, 2017.
Aslan, Nasi. “Risalet”, TDV İslâm Ansiklopedisi. 35/125-126. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Ateşyürek, Remzi. “Mehmed Vehbi Efendi” TDV İslâm Ansiklopedisi, 28/540-541. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
Ateşyürek, Remzi. Mehmed Vehbi Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Tefsirdeki Metodu. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1994.
Ayhan, Halis “İmam-Hatip Lisesi” TDV İslâm Ansiklopedisi, 22/ 191-191. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Ayhan, Halis. “İlâhiyat Fakültesi” TDV İslâm Ansiklopedisi, 22/70-72. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Bahçeci, Muhittin Ayet ve Hadislerde Peygamberlik ve peygamberler (Nübüvvet ve Risalet), İstanbul: Türdav Yayınları. 1997.
Bahçeci, Muhittin. Kelam İlmine Giriş, Kayseri: Can Ofset Matbaacılık, 1994.
Bayram, İbrahim. “İslâm Düşüncesinde Nübüvvetin Vehbîliği Kesbîliği Meselesi”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3/1, (2015), 169-188.
Bayram, İbrahim. “Mehmed Vehbi Efendi’nin Kader Anlayışı”, Edebali İslamiyat Dergisi. 4/1, (2020), 136-137.
Berkes, Niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma, haz. Ahmet Kuyaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1973.
Bilmen, Ömer Nasuhi Büyük Tefsir Tarihi Tabakâtü’l-Müfessirîn, sad. Abdulaziz Hatip. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2018
Bilmen, Ömer Nasuhi. Muvazzah İlmi Kelâm, İstanbul: Yeni Matbaa, 1959.
Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’lMevâkıf -Mevâkıf Şerhi-, çev. Ömer Türker. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
Demir, Recep. “Ahkâm Tefsiri ve Mehmed Vehbi Efendi’nin Ahkâm-ı Kur’aniye’si”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 22, (2013), 431-456.
Ertan, Veli. “Tarihte Şer‘iyye ve Evkâf Vekilleri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi. 8, (1969 Ocak-Şubat), 41-45.
Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yâ’kûb. Kamusü’l-Muhit, çev. Ahmet Asım Efendi, haz. Bilal Eren. İstanbul: Akdem Yayınları, 2022.
Geçit, Mehmet Salih. “Son Dönem Temsilcileri Bağlamında Yeni İlm-i Kelâm Hareketi (Anadolu Örneği)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9/46 (2016), 931-944.
Gölcük, Şerafettin. İslâm Akâidi, İstanbul: Bayrak Matbaası, 1997.
Gölcük, Şerafettin - Toprak, Süleyman. Kelam, Konya: Tekin Kitabevi, 1988.
Harpûtî, Abdullatif. Tenkîhu’l Kelâm fi Akâidi Ehli’il-İslâm, haz. Fikret Karaman. İstanbul: Çelik Yayınevi, 2016.
Hughes, Preston. Türkiye’nin Demokratikleşme Sürecinde Atatürkçülük, çev. Narin Özlem. Ankara: Arkadaş Yayınları, 2009.
Kara, İsmail. Şeyhefendinin Rüyasındaki Türkiye, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1998.
Karagöz, İsmail. Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
Karpat, Kemal. H. Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi, çev. Esin Soğancılar. Ankara: İmge Kitabevi, 2007.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi’ liAhkâmi’l-Kur’ân, thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrahim Etfiş. Kâhire: Dâru’l-kutubi’l-Mısriyye, 1964.
Kutay, Cemal. Cumhuriyetin Manevi Mimarları, İstanbul: Acar Bilgi Merkezi Yayınları, 2013.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbü’t-Tevhîd, çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İsam Yayınları, 2017.
Negari, el-Kâdî Abdünnebi b. Abdürresul el-Ahmed. Düstûru’l-Ulema Câmiu’l-Ulûm fî Istılâhâti’l-Fünûn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
Ozankaya, Özer. Türkiye’de Laiklik Atatürk Devriminin Temeli, İstanbul: Cem Yayınevi, 2000.
Özervarlı, M. Said. “Yeni İlm-i Kelâm”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 43/427-428. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Öztürk, Cemil. “Osmanlı”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 33/487-589. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Öztürk, Resul. Yeni İlm-i Kelâm Hareketi ve Mehmed Mehmed Vehbi Efendi, Konya: Eğitim Yayınevi, 2018.
Râzî, Fahreddin, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Kitâbu’l-Muhassal (Kelam’a Giriş), çev. Hüseyin Atay. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri, 2002.
Sakaoğlu, Necdet. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İstanbul: İletişim Yayıncılık, 1992.
Teftâzânî, Sa‘düddîn Mesûd b. Ömer eş-Şâfiî. Kelam İlmi ve İslam Akâidi (Şerhu’l Akâid), haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1980.
Topaloğlu, Bekir vd. İslam’da İnanç Esasları, İstanbul: İFAV Yayınları, 1998.
Topaloğlu, Bekir-Çelebi, İlyas. Kelam Terimleri Sözlüğü, Ankara: İsam Yayınları, 2017.
Torunoğlu, Harun. Konyalı Mehmed Vehbi Efendi’nin Ulûhiyyet Anlayışı. Iğdır: Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
Uludağ, Süleyman. İslam’da İnanç Konuları ve İ’tikadi Mezhepler, İstanbul: Marifet Yayınları, 1992.
Vakkasoğlu, Vehbi. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İslâm Âlimleri, İstanbul: Nesil Yayınları, 2002.
Vehbi, Konyalı Mehmed el-Akâidü’l-Hayriye fî TahrîriMezhebi’l-Fırkatı’n- Nâciye ve Hüm Ehlü’s- Sünne ve’l-Cema’a ve’r-Redd alâ Muhâlifihim, Konya: Ahmet Kâmil Matbaası.
Vehbi, Konyalı Mehmed Hülâsatü’l-Beyân fi Tefsiri’l-Kur’ân, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1966.
Vehbi, Konyalı Mehmed Sahîh-i Buhârî Tecrîd-i Sarîh Muhtasarı Tercümesi, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 2011.
Vehbi, Konyalı Mehmed Tam Metin Sahih-i Buhari, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 2011.
Vehbi, Konyalı Mehmed. Akâid-i Hayriyye, çev. Resul Öztürk. Konya: Eğitim Yayınevi, 2018.
Yaʽkûb İbn. Abdüllatîf. İslâm Mezhepleri ve Kelâmı. haz. Halil İbrahim Bulut-Nurettin Gemici- Ramazan Tarik, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Nübüvvet”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 33/279-285. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Peygamber”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 34/257-267. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Yazır, E. M. H. (Tarihsiz). Hak Dini Kur’an Dili, C. 5. Hikmet Neşriyat. İstanbul.
Yurdagür, Metin. Ünlü Türk Kelâmcıları, İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
Yüksel, Emrullah. Kelam Dersleri, Erzurum: Yükseköğretim Kurulu Matbaası, 1986.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 ULUSLARARASI DORLİON AKADEMİK SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ (DASAD) ISSN: 2980-2806
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
