Hac İbadetinin Uygulaması İle İlgili Fıkhî Bazı Tartışmalar
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14568064Anahtar Kelimeler:
İslâm Hukuku, Hac, Mîkāt, Şeytan Taşlama, İstitâat, Fıkhî Tartışmalar, Cidde.Özet
İslâm’ın beş temel esasından biri olan Hac; ibadet niyetiyle belirli bir zaman ve mekânda ihram elbisesi giyerek Kâbe etrafında dönmek (tavaf), Safa ve Merve arasında sa‛y etmek, Arafat’ta vakfeye durmak, şeytan taşlamak, kurban kesmek ve traş olmak gibi birtakım ritüelleri yerine getirmek suretiyle ifa edilen bir ibadettir. Hz. Peygamber “Hac ibadetinizi benden öğrenin” buyurarak, bu ibadetin şekil ve esaslarını ümmetine öğretmiş; hayatında yalnızca bir kez hac yapmıştır. Bununla birlikte, sahâbe ve tabiîn dönemlerinden itibaren bu ibadetin bazı uygulamalarında farklı yaklaşımlar, fıkhî tartışmaları beraberinde getirmiştir. Çalışmada, hem mali hem de bedeni bir ibadet olan hac ibadetinin uygulanmasında sağlık gibi bazı engellerin istitâat kapsamına alınıp alınmayacağı incelenmiştir. Dört günde ifa edilebilen hac ibadeti için verilen sürenin yani hac aylarının anlamı ana hatlarıyla değerlendirilmiştir. Hacı adaylarının aşırı yoğunluğu nedeniyle sıranın gelmemesi durumunda bu kimselerin mükellefiyetlerini kaybedip kaybetmeyecekleri gibi hususlar ile Müzdelife vakfesinin ve şeytan taşlamanın zamanı ile hedy kurbanının kesim mahalli gibi konular ele alınmıştır. Bu bağlamda, hac ibadetiyle ilgili mevcut fıkhî birikimden faydalanarak, bu ibadetin uygulanması sırasında karşılaşılan sorunlara yönelik fıkhî açıdan çeşitli çözüm önerileri sunulmaya çalışılmıştır. Bu öneriler, hac ibadetinin icrasını kolaylaştırmayı ve mevcut sorunlara etkili çözümler getirmeyi hedeflemektedir.
Referanslar
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb Arnavud. 50 cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1416/1996.
Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. çev. ve thk. Rıfat Oral – Süleyman Sarı. Konya: Ensar Yayıncılık, 2003.
Arı, Yılmaz. “A Crime against Humanity and the Tragedy of Genocide: An Evaluation That Israel Should Be Sued for State Terrorism against Palestinians”. çev. Mustafa Turan. Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD) 1/2 (December 2023), 445-465. https://doi.org/10.5281/zenodo.10429568
Arı, Yılmaz. “Bir İnsanlık Suçu Ve Soykırım Trajedisi: İsrail’in Filistinlilere Uyguladığı Devlet Terörü Nedeniyle Yargılanması Gerektiğine Dair Bir Değerlendirme”. Darulhadis İslâmi Araştırmalar Dergisi 5 (Aralık 2023), 22-44. https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1392165
Arı, Yılmaz. “Gölgede Kalan Yıkım: İsrail’in Devlet Destekli Terörü Ve Soykırım Trajedisi Tarihi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (Eylül 2024), 639-665. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1491769
Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
Bâbertî, Ekmelüddin Muhammed b. Mahmûd el-Mısrî, el-ʿİnâye şerhu’l-Hidâye, 10 cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
Bayyiğit, Mehmet. Sosyo-Kültürel Yönleriyle Türkiye'de Hac Olayı. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
Beğavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes’ûd el-Ferrâ. Şerhu’s-sünne, thk. Şuayb el-Arnavût – Züheyr eş-Şâvîş, 15 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 2. Baskı, 1403/1983.
Bennâ es-Sââtî, Ahmed Abdurrahman b. Muhammed. Bülûğu’l-emânî min esrâri’l-Fethi’r-rabbânî. 24 cilt. b.y.: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 2. Baskı, ts.
Bessâm, Abdullâh b. Abdirrahmân. Teysîru’l-allâm şerhu Umdeti’l-ahkâm. Kahire: y.y., 2006.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Kitâbü’s-Süneni’l-kebîr. 10 cilt. Beyrut: y.y., ts.
Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr. el-Müsned. (el-Bahru’z-zehhâr). thk. Mahfuzurrahman Zeynullah vd., Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem. 1988-2009.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Nâsır. 9 cilt. Riyad: Dâru Turuki’n-necât, 1422.
Çeker, Huzeyfe. “Cidde Havalimanının Mîkāt Mahallerine Göre Konumu.” YouTube. 22 Ekim 2021. https://www.youtube.com/watch?v=haVy6-frQKM
Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ömer. es-Sünen. 5 cilt. Beyrut: y.y., 2004.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Abdirrahmân et-Temimi es-Semerkandî. es-Sünen, b.y.: y.y., 2000.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddîn. 4 cilt. (Beyrut: el-Mektebetü’l-ariyye, 1992.
Ebû Dâvûd et-Tayâlisî, Süleyman b. Dâvûd b. el-Cârûd. el-Müsned. thk. Muhammed Abdülmuhsin et-Türkî. 4 cilt. Mısır: Dâru Hecer, 1419/1999.
Ebû Ya’lâ el-Mevsılî, Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî. el-Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed. 13 cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-türâs, 1404/1984.
Ezrakī, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdullih el-Mekkî. Aḫbâru Mekke ve mâ câʾe fîhâ mine’l-âs̱âr. thk. Rüşdî es-Sâlih. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Endelüs li’n-neşr, ts.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. 4 cilt. Beyrut: y.y., 1990.
Irâkî, Ebü’l-Fadl Zeynüddîn Abdurrahîm b. el-Huseyn. Tarhu’t-tesrîb fî şerhi’t-Takrîb. 8 cilt. b.y.: Dâru’l-fikr’il-Arabî, ts.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillâh en-Nemerî el-Kurtubî. el-İstizkâr. 9 cilt. Beyrut: y.y., 2000.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillâh en-Nemerî el-Kurtubî. et Temhîd limâ fi’l-Muvattai mine’l-meânî ve’l-esânîd. 26 cilt. Cidde: y.y., 1990.
İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü'l-muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr şerhi Tenvîri’l-ebsâr. Beyrut: y.y., 1992.
İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali b. Halef el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 10 cilt. Riyad: y.y., 2003.
İbn Câsir, Abdullâh b. Abdirrahmân et-Temîmî. Müfîdü’l-enâm ve nûru’z-zalâm fî tahrîri’l-ahkâm li hacci beyti’llahi’l-harâm. 2 cilt. Kahire: y.y., 1969.
İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-Ezdî el-Basrî. Cemheratü’l-Arab. 3 cilt. thk. Remzî Münîr el-Ba’lebekî. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, 1987.
İbn Ebî Âsım, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. ed-Dahhâk b. Mahled eş-Şeybânî ez-Zâhirî. el-Âhâd ve'l-mesânî. thk. Bâsim Faysal Ahmed. 6 cilt. Riyad: Dâru’r-râye, 1411/1991.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed el-Absî el-Kûfî. el-Kitâbü’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemâl Yusuf el-Hût. 7 cilt. Riyad: Meketebetü’-Rüd, 1409.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali. Fethu’l-Bârî şerhu Sahîhı’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1397.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer ed-Dımaşkî. Tefsîru’l-Kurâni’l-azîm. 8 cilt. b.y.: Dâru Taybe, 1999.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. 2 cilt. Riyad: y.y., 1981.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerhu Kenzi’d-deḳāʾiḳ. 8 cilt, b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1425/2004.
İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. nşr. Abdüvehhâb Abdüllatîf. Kahire: y.y., 1382/1962.
Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 cilt. b.y.: Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye, 1406/1986.
Ma‘mer b. Râşid, Ebû Urve el-Basrî es-San‘ânî. el-Câmiʿ (Abdürrezzâk es-San‘ânî, el-Muṣannef içinde). nşr. Habîbürrahmân el-A‘zamî. Beyrut: y.y., 1403/1983.
Mâverdî, Ali b. Muhammed el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. thk. Ali Muhammed – Adil Ahmed. 19 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1999.
Mekkî, Hüseyin b. Muhammed Saîd b. Abdilğanî el-Hanefî. İrşâdü’s-sârî ilâ menâsiki Molla Aliyy’i-kârî. Mekke: y.y., 2009.
Mergīnânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergānî. el-Hidâye fî şerhi Bidâyetü’l-mübtedî. thk. Talâl Yusuf. 4 cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
Mübârekfûrî, Ebü’l-Hasen Ubeydullah b. Muhammed. Mirâtü’l-mefâtîh şerhu mişkâti’l-mesâbîh. 2. Baskı. Hindistan: İdâretü’-bûhusi’l-İlmiyye, 1404/1984.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc, b. Müslim. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. Kitâbü’s-Süneni’l-kübrâ. thk. Hasan Abdülmün’im, (Şuayb el-Arnavût’un yöneticiliği ile). 12 cilt. Beyrut: y.y., 2001.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. Kitâbü’s-Sünenü’s-suğrâ (el-Müctebâ). thk. Abdülfettâh Ebû Ğudde. Haleb: y.y., 1986.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn b. Şeref. Şerhu Sahihi Müslim (el-Minhâc). 18 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1392.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn b. Şeref. el-Mecmûʿ şerhu’l-Mühezzeb. 20 cilt. b.y.: Dâru’l-fikr, ts.
Oral, Rıfat. Peygamberimizle 27 Gün (Vedâ Haccı). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Baskı, 2018.
Öğüt, Salim. “Mîkāt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/48. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. Tuḥfetü’l-fuḳahâʾ. 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ılmiyye, 1414/1994.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1414/1993.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdris. Tertîbü Müsnedi’ş-Şâfiî. nşr. Yûsuf el-Hasenî, İzzet el-Hüseynî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1370/1951.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdris. el-Ümm. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1410/1990.
Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali es-San’ânî. Neylü’l-evtâr. 8 cilt. Beyrut: y.y., 1995.
Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Müheẕẕeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. 3 cilt. b.y.: Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye, ts.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdi Abdülmecîd es-Selefî, 25 cilt. Kahire: el-Mektebü’l-İslâmî, 1405/1984.
Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-evsat. thk. Târık b. İvazilleh -Abdülmuhsin el-Husynî, 10 cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, ts.
Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed el-Ezdî el-Mısrî. Şerhu meâni’l-âsâr. 5 cilt. b.y.: Âlemü’l-kütüb, 1994.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. es-Sünen. thk. Beşşâr Avvâd, 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî, 1998.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Süleyman SARI
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
