Halk İnançlarının Bireyler Üzerindeki Etkileri: Batıl İnanışlar Örneği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10223508Anahtar Kelimeler:
Din Sosyolojisi, İnanç, Halk İnancı, Batıl İnanç, PsikolojiÖzet
Eski çağlardan günümüz yaşantısına dek varlık sahasındaki yerini korumaya devam eden halk inançlarının bireylerin hayatlarını şekillendirme noktasında önemli roller üstlendiği görülmektedir. Özellikle de halk inançlarının kapsam alanı içindeki batıl inançlar, bireylerin hayatında derin izler bırakmakta ve bırakmaya devam etmektedir. Bu inanışların bireylerin yaşamına birtakım katkılar sağladığı yadsınamaz bir gerçektir. Bireyi rahatlatma, şüpheden kurtarma, güvende hissettirme, korku ve kaygıyı azaltma, çaresizlik hissiyle başa çıkma gibi psikolojik etkilerinin yanı sıra sosyal uyum sağlama gibi sosyo-kültürel etkilerinin de olduğunu ifade etmek mümkündür. Toplum hayatında aktif rol oynayan batıl inançlar bireylerin bazı ruhsal ihtiyaçlarına cevap verebilmektedir. Dolayısıyla bu inanışlar bireyi ve toplumu anlamada bize bir yol haritası çizebilecek mahiyete sahiptir. Nitel araştırma yöntemlerinden alanyazın taraması yapılarak oluşturulan bu çalışmada halk inançları ve batıl inançları konu edinen birçok makale, kitap, ansiklopedi maddesi, tez çalışmaları vb. kaynaklar incelenmiştir. Çalışmada halk inançlarının mahiyetinin kavranması ve batıl inançtan ayrımının anlaşılması bunun yanı sıra halk inançlarına ve batıl inanışlara dair genel bir kavrayışın sağlanması aynı zamanda konunun derinlemesine araştırılmasının teşvik edilmesi hedeflenmektedir.
Referanslar
Abdurrezzak, Ali. "Halk İnançlarının İşlevleri ve Düşünsel Temelleri". Asya Studies 5/18 (2021), 155-168. https://doi.org/10.31455/asya.1011387
Arı, Yılmaz. “Adıyaman Yöresi Halk İnanışları Halk İnanışları: Sihir, Büyü ve Cin İnanışları Örneği”. Halk İnanışları ve Uygulamaları. ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapcıoğlu. 589-608. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
Arı, Yılmaz. “Samsat Yöresi Halk İnanışları”. International Academic Social Resources Journal, 6/24 (Mayıs 2021), 643-657. https://doi.org/10.31569/ASRJOURNAL.230
Arık, M. Selim. “Hurafe ve Batıl İnançlar Üzerine Düşünceler”. Diyanet İlmi Dergi 42/2 (2006), 125-143.
Arslan, Mustafa. “Kişilerin Batıl İnanç Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 2/6 (2004), 9-34.
Aydemir, Abdullah. Tefsirde İsrâiliyyât. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1979.
Aydın, Hasan. "İslam Felsefesinde Rüya Kuramı, İşlevleri ve Kimi Sonuçları". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (2007), 165-178.
Coşkun, Hasan. “Halk Dindarlığından Türk Müslümanlığına Sosyolojik Bir Bakış”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 14/1 (2019), 111-126.
Doja, Albert. “Manevı̇ Teslı̇mı̇yet: Bektaşilik Tarı̇hinde Yoldaşlıktan Hı̇yerarşı̇ye”. Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD) 1/1 (June 2023), 93–130. https://doi.org/10.5281/zenodo.8075984
Diyanet İşleri Başkanlığı Kuran’ı Kerim. Erişim 17 Mayıs 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/M%C3%A2ide-suresi/672/3-ayet-tefsiri.
Erdoğruca Korkmaz, Nuran. “İnanç İnançsızlığın Psikolojisi”. Kelam Araştırmaları Dergisi 12/1 (2014), 275-294.
Eren, Metin. “Halk İnancı Kavramının Sınırları ve Sınırlılıkları Üzerine Bir İnceleme”. Electronic Turkish Studies 8/13 (2013). 857-865. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5478
Eroğlu, Türker - Kılıç, Hatice. "Türk İnançları ve İnanışlar". Journal of Social Policy Conferences 0 / 49 (Ekim 2010), 749-770.
Frazer, James George. Psyche’s Task: A Discourse Concerning the Influence of Superstition on the Growth of Institutions. New York: Macmillan, 1909.
Fromm, Erich. Freud Düşüncesinin Büyüklüğü ve Sınırları. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 1991.
Gökbel, Ahmet. “Anadolu’da Yaşayan Halk İnanışlarından Çaput Bağlama ve Nazar”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996). 173-186.
Günay, Ünver. “Türk Halk Dindarlığının Önemli Çekim Merkezleri Olarak Dini Ziyaret Yerleri”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15/2 (2003), 5-36.
Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 20 Temmuz 2023. https://sozluk.gov.tr
Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 25 Temmuz 2023. https://sozluk.gov.tr
Gürler, Kadir. “Bid’at Kavramı Üzerine”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/1 (2001), 57-78.
Hamidullah, Muhammed. “İslami İlimlerde İsrailiyyat yahut Gayri İslami Menşeli Rivayetler”. çev. İbrahim Canan.
Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2 (1977), 295-319.
İmamoğlu, Abdulvahit. “Bazı Psikanalistlere Göre Rüyanın İnsan Hayatındaki Rolü”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/22 (2010), 21-47.
Jahoda, Gustav. The Psychology of Superstition. Victoria: Penguin Books, 1970.
Jung, Carl Gustav. Psikoloji ve Din. çev. Raziye Karabey. İstanbul: Okyanus Yayıncılık, 2010.
Kalafat, Yaşar. “Kocaeli ve Çevresi Örnekleri ile Türk Halk İnançlarında Adanmışlık/Sahiplilik”. I. Kocaeli ve Çevresi
Kültür Sempozyumu. ed. Işıl Altun vd. 1/ 1-8. Kocaeli: Kocaeli Büyük Şehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2016.
Kalafat, Yaşar. “Türk Dünyası Tarih Çalışmalarında Halk İnançlarının Önemi”. Milli Folklor Dergisi 11/44 (1999). 88-90.
Kanbir, Figen. “Milli Sporcuların Batıl İnanç Eğilimlerinin Sosyolojik Açıdan Değerlendirilmesi”. Kesit Akademi Dergisi 31 (Haziran 2022), 53-70. http://dx.doi.org/10.29228/kesit.62562
Kandemir, Fatih. “Halk İnançlarının Psiko-Sosyal Nedenleri ve Türkiye’deki Halk İnançlarının Tarihi Temelleri”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/1 (2016). 97-114.
Kartopu, Saffet - Ünalan, Abdurrahman. “Büyü ve Tabiatüstü Güçlere Başvurma Nedenleri Üzerine Bir Saha Araştırması”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2019), 379-399.
https://doi.org/10.30627/cuilah.637773
Kayıklık, Hasan. Din Psikolojisi Bireysel Dindarlık Üzerine. Adana: Karahan Kitabevi, 2019.
Kımter, Nurten - Nurten, Taş. "Üniversiteli Öğrencilerin Batıl İnanç Düzeyleri ile Mutluluk Düzeyleri ve Dini Yönelimleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme" Kesit Akademi Dergisi 21 (2019),178-220.
https://doi.org/10.29228/kesit.39650
Köse, Ali- Ayten, Ali. “Bâtıl İnanç ve Davranışlar Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Analiz”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/3 (2009), 45-70.
Köse, Ali. Enteller Aleykümselâm Der mi?. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
Kur’ân Yolu. Erişim 17 Temmuz 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/En'%C3%A2m-suresi/814/25-26-ayet-tefsiri
Lehmann, Alfred. AberglaubeTtnd Zauberei. Stuttgart: Verlag von Ferdinand Enke, 1908.
Leknevî, Abdülhay. Dünden Bugüne İbadetlerde Bid’at. çev. Harun Ünal. İstanbul: Vahdet Yayınevi, 1984.
Lewis, Arthur M.. The Struggle Between Science and Superstition. Chicago: Charles H. Kerr & Company, 1918.
Mehmedoğlu, Ali Ulvi. İnanç Psikolojisine Giriş. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
Meydan, Burcu. Batıl İnançların Çin Toplum Yaşamına Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Morgan, Clifford T. Psikolojiye Giriş, çev. Sirel Karakaş - Rükzan Eski. Konya: Eğitim Kitapevi Yayınları, 2010.
Örnek, Sedat Veyis. Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Basımevi, 1966.
Özgüven, Nihan. “Batıl İnançların Yenilikçilikteki Rolünün Analizi”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 27/3 (2013), 111-124.
Özkan, Ali Rafet. “Din-Mitoloji İlişkisi”. EKEV Akademi Dergisi 6/11 (2002). 9-20.
Özketen, Şerife. “Astroloji ve İnsan İradesi Üzerine Bir Değerlendirme”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (Temmuz 2021), 581-595. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.879385
Öztürk, Yaşar Nuri. İslam Nasıl Yozlaştırıldı. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 2000.
Saenko, IU. V. “The Superstitions of Today’s College Students”. Russian Education and Society 47/12 (2005), 76-89. https://doi.org/10.1080/10609393.2005.11056939
Sancaklı, Saffet. “Hadisler Bağlamında Bid’at Olgusu ve Bid’atle Mücadelenin Gerekliliği”. İslami İlimler Dergisi 11/ 1 (2016), 21-46.
Sancaklı, Saffet. “Hadislerin Hurafeye Bakış Açısının Analizi ve Hurafe ile Mücadelenin Önemi”. İslâmî İlimler Dergisi 10/10 (2015). 45-70.
Sarı, Safa Demir. Geleneksel Halk Dindarlığı ve Kadın Kimliği:(Samsun Merkez Örneği). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
Sarıçam, İbrahim. “Hurafeler Karşısında Hz. Muhammed (s.a.v.)”. Diyanet İlmi Dergi Özel Sayı (2003), 191- 196.
Schippers, Michaéla – Lange, Paul M. Von, “The Psychological Benefits of Superstitious Rituals in Top Sport: A Study Among Top Sportpersons”, Journal of Applied Social Psychology 36/10 (2006), 2532-2553. https://doi.org/10.1111/j.0021-9029.2006.00116.x
Sever, Mustafa. “Türk Halk İnançlarında ve Halk Hekimliği Uygulamalarında Meyve”. TÜBAR Dergisi 16 (2004), 98.
Shermer, Michael. Why People Believe Weird Things. New York: Henry Holt and Company, 2002.
Sinanoğlu, Faruk - Sinanoğlu, Asena. “21. Yüzyıl Malatya’sında Batıl İnançlar”. Türklük Bilimi Araştırmaları 31 (2012), 239-257.
Şemseddin, Mehmed. Hurafeler ve İslam Gerçeği. İstanbul: Marifet Yayınları, 2. Basım, 2015.
Şemseddin, Mehmed. Hurafeler ve İslam Gerçeği. İstanbul: Marifet Yayınları, 2015.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. “İnanışlar/Halk İnançları”. Erişim 19 Mayıs 2023. https://corum.ktb.gov.tr/TR-58737/inanislarhalk-inanclari.html.
Tanyu, Hikmet. "Dinî Folklar veya Dinî-Manevi Halk İnançlarının Çeşit ve Mahiyeti Üzerinde Bir Araştırma". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (1976), 123-142. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000540
Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 4. Basım, 2010.
Tatlılıoglu, Durmuş. "Türkmen Irımları (Halk İnançları)". Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2000), 151-166.
Tokat, Latif. "Dini İstismara Açık Bilgi Kaynağı Olarak “Ayrıcalıklı Bilgi”: Keşf, İlham ve Rüya–Felsefi Bir Analiz", Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/32 (2017), 387-410. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.378899
Tunçel, Ceyda. Cinsiyet, Meslek Grubu, Yaş ve Eğitim Düzeyi Değişkenlerinin, Bireylerin Batıl İnançlara Sahip Olma Düzeyleri Üzerindeki Etkileri. Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Türk Dil Kurumu Sözlükleri (TDK). Erişim 19 Mayıs 2023. https://sozluk.gov.tr/.
Uysal, Mustafa. İslam’a Sokulan Bid’at ve Hurâfeler. Konya: Ülkü Basımevi 1969.
Varlı, Mustafa. Bid’at Hurafe ve Batıl İnançlar. İstanbul: Ensar Yayınları, 2014.
Vikipedi Özgür Ansiklopedi. "13 (sayı)". Erişim 25 Mayıs 2023. https://tr.wikipedia.org/wiki/13_(sayı)
Vikipedi Özgür Ansiklopedi. "666 (sayı)". Erişim 25 Mayıs 2023. https://tr.wikipedia.org/wiki/666_(sayı)
Yaran, Rahmi. “Bid’at”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 20 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/bidat
Yavuz, Yusuf Şevki. “Hurafe”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 20 Mayıs 2023.
https://islamansiklopedisi.org.tr/hurafe#2-kelam
Yeğin, Hüseyin İbrahim. "Türbe Ziyaretlerinin Psiko-Sosyal Sebepleri: Hayrettin Tokâdî Türbesi". Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15/1 (2015), 277-302.
Yel, Ali Murat. “Hurafe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 11 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/hurafe.
Yıldırım, Leyla - Karaman, Fikret. “Bid’at ve Hurafelerin Ortaya Çıkış Sebepleri”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 2 (2020), 471-489.
Yılmaz, Emre. “Türbe Ziyaretlerinin Sebepleri ve Fert Üzerindeki Etkileri: Bilecik Örneği”. Mediterranean Journal of Humanities 6/2 (2016), 531-552. http://dx.doi.org/10.13114/MJH.2016.314
Yılmaz, Mehmet Nuri. “Batıl İnanışlardan Kaçınmak”. Hürriyet Gazetesi (3 Kasım 2016). https://www.hurriyet.com.tr/batil-inanislardan-kacinmak-5366988.
Zafer, Cem. “Halk Dindarlığı, Medyanın Halk Dindarlığı ve Din Anlayışındaki Etkileri”. International Journal of Social Inquiry 12/1 (2019), 345-363.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Rümeysa Sancak
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
