Çatışma Kuramı Ekseninde Budizm ve Hıristiyanlığın Doğuşu
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10428450Anahtar Kelimeler:
Dinler Tarihi, Çatışma Kuramı, Sosyal Değişim, Otorite, Dahrendorf, Gizli/Açık ÇıkarÖzet
Dinler Tarihi ve Sosyoloji arasında dini araştırmalar açısından interdisipliner bir bağ söz konusudur. Kutsal ve tarihsel metinler, Sosyoloji sayesinde toplumsal yaşamı anlamamızı sağlayan birer kaynağa dönüşür ve tarihsel bağlamın yanında kültürel kodlar üzerinden doğru bir biçimde kurularak daha iyi anlaşılabilmelerine olanak tanır. Aynı zamanda alanda geliştirilen teoriler sayesinde de dinlerin doğuş, gelişim ve değişim evreleri de bilimsel olarak irdelenebilmekte ve bu yolla çeşitli analizler yapılmasına olanak sağlamaktadır. Önceki çalışmalara bakıldığında, ülkemizdeki din ve çatışma konularındaki çalışmaların birçoğunun İslam dini üzerinden üretildiği ve ilerlediği görülmektedir. Farklı dinlerin sosyolojik bir bakış açısı ile kendine has bir metotla incelenmesi, benzer çalışmaların yapılmasına ve dolayısıyla ülkemizdeki literatürün genişlemesine katkı sağlayacağı aşikârdır. Karşılaştırmalı Dinler Tarihi’nin sahip olduğu metot sayesinde farklı coğrafyalardaki benzer inanışa sahip ya da benzer coğrafyalardaki farklı inanışa sahip toplumlar mukayese edilebilmektedir. Çalışmada konu, Budizm ve Hıristiyanlığın ortaya çıkışı öyküsü, ek olarak bu dinlere kuruluş süreçlerinde yeni müntesiplerinin katılım sebepleri sosyolojik açıdan çatışma kuramı ekseninde incelenmesi amaçlanmış ve bu amaca yönelik olarak dökümantasyon yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle Dinler Tarihi’ne dair betimleyici bilgilere dayalı bir bilgi aktarımı yapılmış, akabinde çatışma teorisi kavramsal bir çerçevede ele alınarak klasik ve modern temsilcileri üzerinde durulmuş ve son olarak Din Sosyolojisi kapsamında Dahrendorf’un kuramının analizleri ışığında, dini otoritenin hâkimiyetine bağlı olarak kriz ya da bunalım içerisindeki sosyal yapının içerisinden çıkan karizmatik otoriyete sahip liderlerin yeni bir dini ve sosyal hareket başlatarak kitleleri harekete geçirebileceği sonucuna varılmıştır.
Referanslar
Açıl, Okan. “Helenistik ve Roma Dönemlerinde Ezoterik Bir Yahudi Topluluk”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 48, (2022), 331-348.
Ak, Tarık. Ralf Dahrendorf Sanayi Dönemi Toplumlarında Çatışma ve Sınıf. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
Arı, Yılmaz. Alevilikte Dini Otorite: Değişim ve Süreklilik: Adıyaman Örneği. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Arı, Yılmaz. Değişim Sürecinde Alevilikte Dinî Otorite, Adıyaman Dedeleri Örneği. Ankara: Berkan Yayınları, 2020.
Arı, Yılmaz. “Toplumsal Değişim Ve Din”. Asya Studies 5/16 (Haziran 2021), 131-142. https://doi.org/10.31455/asya.958362.
Arslan, Hammet . "Budizm’de Kadının Konumu". DEÜİFD 39 (Haziran 2014), 147-179.
Akalın, Kürşat. “Yeni Ahit’teki Buddha’nın Sözleri ve Bilgeliği”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 5/1,
(2015), 70-91.
Akalın, Kürşat Haldun. “İlk Hıristiyanlığın Kaynağı Olarak Essenizm”. UÜİFD 17/2 (2008) 419-438.
Akdağ, İnan. “Çatışma Teorisi Bağlamında Tarihsel-Toplumsal Çatışmanın Değişen Biçimleri Üzerine Bir İnceleme”. Opus International Journal of Society Researches 15/1 (2020), 5231-5251.
Arslan, Durmuş Ali. “Sınıf Teorisinin Açmazları ve İktidar Analizinde Bir Alternatif Olarak Elit Teorisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 16/1, (2006), 363-382.
Arslan, Hammet. “Dinler Tarihinde Bir Mukayese Örneği: G. Parrinder’in Bakış Açısıyla Avatara ve Enkarnasyon”. Oksident 1/1 (2019), 41-58.
Aydın, Fuat. “Dinlerde Kurtuluş Anlayışı (Teorik Bir Giriş Denemesi)”. Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/1 (2015), 71-101.
Aydın, Fuat. (2021). Hint Dinlerine Giriş. İstanbul: Eskiyeni Yayınları, 2021.
Aydın, Mahmut. "Birbirine Tezat İki Farklı İsa Portresi “Paskalya Öncesi İsa versus Paskalya Sonrası İsa”." Milel ve Nihal 4.1 (2007): 143-156.
Aydınalp, Halil. “Sosyal Çatışma ve Din”. UÜİFD 19/2 (2010), 187-215.
Bal, Hüseyin. “Siyaset Teorisinde ‘Otorite’ Kavramı”. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9/2 (2014), 247-255.
Beylur, Suat. “Muhafazakâr Düşünce ve Sosyal Değişim”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/3 (2022), 1205-1217.
Bingöl, İlhan. “Toplumsal Teoride Çatışmanın Klasik Kökleri Üzerine Bir Değerlendirme: Karl Marx, Max Weber, Georg Simmel”. Akademik Matbuat 6/1 (2022), 111-136.
Çoban, Bekir Zakir. “Bir Yahudi Olarak Hz. İsa”. DEÜİFD 25 (2007), 43-58.
Çoban, Bekir Zakir. “Josephus’un Gözüyle İlk Yahudi Fırkaları”. DEÜİFD 27 (2008), 57-69.
Dahrendorf, Ralf. Class and Class Conflict in Industrial Society. Standford: Standford University Press, 1959.
Doğan, Sait. “Sosyal Değişme ve Din”. Istanbul Journal Of Sociological Studies 27 (2003), 41-48.
Doğan, Şahin. “Max Weber ve Sabri F. Ülgener’de Zihniyet-Din İlişkisi”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5/2 (2015), 203-226.
Duygu, Zafer. “İlk İki Yüzyılın Pagan Kaynaklarında Nasıralı İsa”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 3/2 (2017a), 57-81.
Duygu, Zafer. “Nasıralı İsa’nın Erken Dönem Yahudi Literatüründeki İzlerine Dair Modern Değerlendirmeler”. Mukaddime 8/1 (2017b), 155-172.
Erdendoğdu, Feza. “Sosyal Tabakalaşma & Eşitsizlik”. Academia.edu. Erişim 15 Ağustos 2017. https://pamukkale.academia.edu/FezaErdendogdu
Erdoğan, Umut. “Sanayi Toplumları Bağlamında Dahrendorf’un Sınıf Anlayışı”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/41 (2021), 1457-1489.
Erkal, Mustafa. “Sosyal Değişme ve Sosyal Gelişmeye Çağdaş Bir Yaklaşım”. In Journal of Social Policy Conferences 31 (1982), 297-328.
Gençoğlu, Aylin Yonca. “Social Movements Regarding the New and the Old Paradigms (Eski ve Yeni Paradigmalar Açısından Sosyal Hareketler)”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 3/2 (2014), 305-323.
Göçmen, Akif - Güç, Ahmet. “Konsillerin Budizm Tarihindeki Yeri ve Önemi”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 8/2 (2022), 893-913.
Gölbaşı, Haydar. “Modernleşmeyi Engelleyen Arkaik Bir Çatışma Sorunu: Alevi-Sünni Çatışmasının Arka Planı”. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 9/1 (2008), 69-81
Gölbaşı, Haydar - Mazlum, Ahmet. “Çatışma Odağında Alevi-Sünni İlişkileri ve “Öteki” Algısı”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 7 (2010), 320-25.
Gündüz, Şinasi. Pavlus Hristiyanlığın Mimarı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
Karataş, Hüsamettin. “Sakyamuni Buda'nın Tarihsel Kişiliği Ve Öğretisinin Yeni Bir Din Haline Geliş Süreci”. Dini Araştırmalar 16/42 (2013), 129-142.
Karataş, İbrahim. “Buddizm’de Tanrı Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme”. CBÜİFD 13/1 (2015), 85-105.
Kaya, Yaşar. “Sosyal Farklılaşma ve Çatışma Sürecinde Çalışma İlişkileri”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/2 (2000), 195-207.
Kızılçelik, Sezgin – Erjem, Yaşar. Açıklamalı Sosyoloji Sözlüğü. İzmir: Saray Kitabevi, 1996.
Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2003.
Küçüköner, Rumeysa. “Hint Alt-Kitasinin Dini Ve Kültürel Yapisinin Şekillenmesinde Arilerin Rolü”. Şarkiyat 10/2 (2018), 610-624.
Marx, Karl. Alman İdeolojisi: Feuerbach. Ankara: Sol yayınları, 2022.
Masatoğlu, Mehmet. “Hindu Kutsal Metinlerinde Yaratılış”. Bilimler Işığında Yaratılış – 6. 129-135. ed. İbrahim Çemberlitaş. B.y.: Eğitim Yayınevi, 2023.
Mirzaoğlu, Mehmet Ata. “Din Sosyolojisi Perspektifinden Emile Durkheim: Dinin Kaynağı ve Toplumsal Anlamı”, Dorlion Journal 1/1 (2023), 68-92.
Mohapatra, Ranjan. “Hinduizm”. (H. Işık, Çev.). SÜİFD 13/13 (2002), 211-227.
Mohapatra, Ranjan. “Budizm”. Hidayet Işık (Çev.). SEİFD 16 (2003), 167-179.
Nakamura, Hajime. Gotama Budha: En Güvenilir Metinler Üzerinden Yazılmış Bir Biyografi. çev. Zeynep Seyhan. İstanbul: TİB Yayınları, 2012.
Okumuş, Ejder. “Toplumsal Değişme ve Din”. Electronic Journal of Social Sciences 8/30 (2009).
Olgun, Hakan. “Yahudi Ferisiler ile Katolik Kilisesi Bağlamında Ortodoksi ve Heresi”. Eskiyeni 25 (2012), 106-114.
Öngen, Tülin. (Hoşgör.) “Çağdaş Toplumsal Çatışma”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 48/01 (1993).
Özkurt, Cem. “Çağdaş Toplumlarda Sınıfın Dört Yüzü: Çalışma, Mülkiyet, Gündelik Sosyal İletişim ve İdeoloji”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 76/3 /2021), 705-728.
Polama, Margaret. Çağdaş Sosyoloji Kuramları. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 1993.
Renan, Ernest. İsa’nın Hayatı. İstanbul: MEB Yayınları, 1997.
Ritzer, George. Modern Sosyoloji Kuramları. İstanbul: De Ki basım Yayım, 2013.
Sarıkaya, Mehmet Emin. “Sosyal Çatışma ve Din: Matüridi Düşüncede İzdüşümleri Üzerine Bir İnceleme”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2020), 356-369.
Sarıkaya, Mehment. Emin. “Kültürel Şiddet ve Din İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Sosyolojik Bağlam Dergisi 3/3 (2022), 294-305.
Sarıkçıoğlu, Ekrem. "Yahudi-Hıristiyan İncilleri." OMUİFD 10/10 (1998), 7-14.
Sarıkçıoğlu, Ekrem. Kanonik-Apokrif İncillere Göre Hz. İsa: Hayatı ve Mesajı. Ankara: Ankara Okulu, 2017.
Sorokin, Pitirim Aleksandroviç. Çağdaş Sosyoloji Kuramları I-II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
Şahin, Yakup. “ Çatışma Kuramları ve Kimlik Temelli Çatışmalar: Teorik Bir Giriş”. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi 1/1 (2013).
Şarafullina, Aliya. Budizm'de ve Tibet Budizmi'nde İnanç Esasları. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013).
Tural, Suat. “ Roma İmparatorluk Dönemi’ndeki Yahudi İsyanlarına Genel Bakış”. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi 5/1 (2021), 132-147.
Ulucak, Zehra. “Avrupa’daki Türklerin Karşılaştıkları Sorunların Çatışma Kuramı Çerçevesinde İncelenmesi”. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi 4/7 (2017), 5-21.
Wallace, Ruth - Wolf, Alison. Çağdaş Sosyoloji Kuramları. İzmir: Punto Yayınları, 2004.
Weber, Max. Bürokrasi ve Otorite. Ankara: Adres Yayınları, 2023.
Yapıcı, Asım. “Çatışmacı Söylemin Dini Tefekküre Etkisi”. Diyanet İlmi Dergi 54/4 (2018), 117-146.
Yardımcı, Alper Bilgehan. “Yabancılaşma ve İnsan Doğası Bağlamında Marx’ta Etiğin İmkânı”. Journal of International
Social Research 13/73 (2020), 632-640.
Yıldız, Muharrem - Meçin, Mehmet Mekin. “Gnosist Bir Yahudi Tarikatı: Esseniler”. Türk–İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 16 (2013), 33-56.
Yitik, Ali İhsan. Doğu Dinleri. İstanbul: İSAM, 2014.
Yitik, Ali İhsan - Arlsan, Hammet. “Vedalar Ve Kaynağı Üzerine”. Milel ve Nihal 8/1 (Mart 2011), 225-250.
Yurduseven, Nurullah Haydar. "Hıristiyanların Yahudi Toplumu ve Dininden Kopma Sürecinin Temel Etkenleri." Kalemname 7/13 (2022), 197-211.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Yiğit Sefa Kalava
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
